კავკასია

                                    (კავკასიის ხედი)

    კავკასია, რუსეთის კავკასია და მათი მთიანი სისტემა შავ ზღვასა (დასავლეთით) და კასპიის ზღვას (აღმოსავლეთით) შორისაა მოქცეული. ტერიტორია მოიცავს რუსეთს, საქართველოს, აზერბაიჯანს და სომხეთს.

     დიდი ისტორიული ბარიერი კავკასიის მთები კასპიისა და შავი ზღვის რეგიონებს ჰყოფს ერთმანეთისგან,აქ გადის საზღვარი ევროპასა და აზიას შორის. ზოგადად მთები ორ ნაწილად იყოფა დიდი კავკასიონის (რუსული: Bolshoy კავკასია) ჩრდილოეთით და მცირე კავკასიონის (maly კავკასია) სამხრეთით. მთა ელბრუსი მდებარეობს კავკასიონის ქედზე, არის18.510 ფუტი (5,642 მ), კავკასიის უმაღლესი მწვერვალია. კავკასიის დიდი წყალგამყოფი ქედი არის მთავარი ხერხემალი,ტრადიციულად გამყოფი ევროპისა და აზიისა.თითქმის მთელი რეგიონი აზიას ეკუთვნის.დღემდე მიმდინარეობს მსჯელობა იმასთან დაკავშირებით,კავკასია აზიას მიეკუთვნება თუ ევროპას.

    სახელი კავკასია ლათინურად იხმარება დღეს, რომელიც ძველი ბერძნული geographers-დან წარმოდგება და ისტორიკოსების მიერ ეს ტერმინი გამოიყენება.რუსეთის კავკასიაც არის იმავე წარმოშობის. ეტიმოლოგიის საწყისია კაზ-კაზ, ხეთური სახელია,ამ რეგიონის მოქალაქეები შავი ზღვის სამხრეთ სანაპიროზე ბინადრობდნენ.ეს უძველესი ნომენკლატურა ასახავს რეგიონის ისტორიულ მნიშვნელობას. ბერძნულ მითოლოგიაში სპექტრი იყო სცენა პრომეთეს განცდებისა. ბერძნული მითი მოგვითხრობს არგონავტების შესახებ,რომლებიც კოლხეთს ეწვივნენ ოქროს საწმისის წამოსაღებად.ეს მითი გვიჩვენებს,რომ კოლხეთი იმ
დროს მდიდარისახელმწიფო იყო. სავაჭრო ურთიერთობები ძირითადად ჩრდილოეთის მიმართულებით ხორციელდება.რეგიონი გამოირჩევა ეთნიკური და კულტურული მრავალფეროვნებით .კოლხები, მაგალითად, როგორც ეს აღწერილია მე -5 საუკუნის ბერძენი ისტორიკოსის ჰეროდოტეს ნაშრომში, იყვნენ მოხსენიებული როგორც შავი ეგვიპტელები, თუმცა მათი წარმოშობა გაურკვეველია. მომდევნო საუკუნეებში, ხალხთა ნაკადი შეემატა კავაკასიას ძირითადად ევრაზიიდან და დამკვიდრდა ამ რეგიონში. გასაკვირი არ არის, რომ ამ რეგიონში სხვადასხვა ენებზე ლაპარაკობენ,ვიდრე მსოფლიოს ნებისმიერ სხვა ტერიტორიაზე.

მიწის ჩრდილოეთით მდებარე ტერიტორიას დიდი კავკასიონი ეწოდება(Predkavkazye, ან "Hither კავკასია" ) და სამხრეთით მდებარე ტერიტორიას (Zakavkazye, ან "დამატებითი კავკასია). მთელ რეგიონში, რომელის ფართობი 170,000 კვადრატული მილია (440,000 კვ კმ), უმეტესად მთიანი ტერიტორიაა.აქ ვრცელდება სამხრეთით მდებარე დაბლობები, კუმა-მანიჩის ღრმული,მდინარეების აუზე
ბი ჩრდილოეთ საზღვრებს თურქეთსა და სამხრეთით ირანს შორის. რეგიონი ასევე მოიცავს რუსეთის ნაწილს (მათ შორის დაღესტანსა და რამდენიმე სხვა ადმინისტრაციულ ერთეულს) და ამიერკავკასიის რესპუბლიკებს საქართველოს, სომხეთსა და აზერბაიჯანს.

    დიდი კავკასიონის ქედიდან დაახლოებით 750 მილზე(1,200 კმ) ვრცელდება ტამანის ნახევარკუნძული,რომელიც ჰყოფს შავ ზღვას აზოვის ზღვისაგან,აბსერონის ნახევარკუნძული, რომელიც კასპიის ზღვის აღმოსავლეთით მდებარეობს გადის ნავთობით მდიდარ ტერიტორიებზე ბაქოსა და აზერბაიჯანზე. დასავლეთ კავკასია შედგება ძირითადად ვაკე ნაწილისაგან, როგორიცაა ვრცელი დაბლობი ჩრდილოეთით,რომელსაც ყუბანის მდინარე ესაზღვრება და თანდათან სამხრეთით გადადის.ცენტრალური კავკასია მოიცავს სტავროპოლის ზეგანს, ხასიათდება ძირითადად კირქვის ან ქვიშაქვით გამოყოფილი ღრმა ხეობებით;Mineralnye Vody-პიატიგორსკი ზონაში სამხრეთით,  სადაც მთა ბეშტაუ მდებარეობს 4.593 ფუტი (1,400 მ) მიმდებარე პლატოზე და, სამხრეთით, სადაც თერგი გაედინება,გამოყოფილი ალკანჩურტის ველი. აღმოსავლეთ კავკასია დაბლობზე გადიოდა ქვედა თერგს და, ჩრდილოეთით დიდი ნოგაის სტეპებს, სადაც მდინარე კუმა გაედინება. ორივე მდინარე ჩაედინება კასპიის ზღვაში.

   დიდი კავკასიონისჩრდილოეთ ფერდობებზე არ არის ისეთი ციცაბო ადგილები,როგორც სამხრეთით. შუა სისტემა შედარებით ვიწროა, მაგრამ მისი აღმოსავლეთ და დასავლეთ ნაწილები 100 მილზე (160 კმ) ან მეტი ტერიტორიაზე ვრცელდება.. ძირითადი სისტემა მთა ელბრუს გარდა შეიცავს, მთა Dombey-Yolgen;(4.046 მეტრზე), დასავლეთ სექტორში; კრონშტეინების შხარას,Dykhtau , და ყაზბეგი, მთელი 16,000 ფუტი (4,800 მეტრი), ცენტრალურ სექტორში; და კრონშტეინებიTebulosmta და Bazardyuzyu, ორივე  , ორივე 14.600 ფუტზე (4,550 მ) მეტია,ვრცელდება ძირითადად აღმოსავლეთით.

   დიდი კავკასიონისსამხრეთით, შავი ზღვის სანაპიროზე, მდებარეობს ალუვიური კოლხეთის დაბლობი.სამხრეთით კასპიის მხარეს, შირაქის ველს, დიდ და მცირე კავკასიონის ქედებს შორის, ვრცელდება მტკვრის-არაქსის დაბლობიი. ცენტრში მდინარე მტკვრის მარჯვენა შენაკადიდან, აზერბაიჯანის მდინარე არასი იღებს სათავეს. ჩრდილო მთებში მტკვრის-არაქსის დაბლობის საწყისი აბერსონის ნახევარკუნძულზეა; და უკიდურეს სამხრეთით ვიწრო Länkäran დაბლობი ვრცელდება ,აგრეთვე Talish (Talysh) მთები, რომელიც აღემატება 8,000 ფუტს (2400 მეტრი)

(კავკასიის ხედი)

  მტკვარ-არაქსის დაბლობის დასავლეთით მდებარეობს მცირე კავკასიონის ქედი, რომელიც გრძელდება ჯავახეთის ქედამდე და გადადის სომხეთში და შედის თურქეთში. მცირე კავკასიონის აღმოსავლეთით მდებარეობს სევანის ტბა , უმაღლესი მწვერვალები 12,000 ფუტზე მაღალია (3,600 მ), ხოლო მთა Aragats  (Alagöz) უმაღლესი მწვერვალია, 13.418 ფუტი (4,090 მ). მათი ძირით
ადი ნაწილებივრცელდება, მტკვრის და არაქსის მდინარეების ორივე ნაკადის გარშემო, მცირე კავკასიონის-მტკვრის ჩრდილოეთით და არაქსის სამხრეთით.


წყარო